حدیث منزلت؛ دلیل دیگری بر خلافت علی (ع) بعد از پیامبر (ص) + تصویر کتاب
بسم الله الرّحمن الرّحیم
حدیث منزلت یکی دیگر از دلایل خلافت بلافصل مولا علی (ع) بعد از رسول الله (ص) است.
در اين حديث پيامبر مكرم اسلام صلى اللّه عليه وآله به امير مؤمنان على عليه السلام فرمود:
أما ترضى أن تكون منّي بمنزلة هارون من موسى؟
آيا راضى نيستى كه براى من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟
بنا بر نقل هاى ديگر، آن حضرت فرمود:
أنت منّي بمنزلة هارون من موسى.
تو براى من همانند هارون نسبت به موسى هستى.
در تعبير ديگرى حضرتش فرمود:
علي منّي بمنزلة هارون من موسى.
على براى من همانند هارون است به موسى.
بحث اوّل:
حدیث منزلت در منابع اهل سنت:
1ـ صحيح البخاري ، ج 3، ص23 / صحیح البخاری، ج4، ص176
2- صحيح مسلم ، ج 7 - ص 120 / صحيح مسلم ، ج 7 - ص 121 / صحيح مسلم، ج4، ص 1870، / صحيح مسلم، ج4 ، ص 1871
3-
مسند احمد بن حنبل/ ج1، ص98 و 118 و 119 و 360 و 370 و 375 و 379 و 386 و
390 و 391 و 709، و ج4، ص64 و ج5، ص99 و ج10، ص412/ مسند احمد، ج3، ص418 /
مسند احمد، ج3، ص50
4ـ مغازلى/ بخارى، ج3، ص54،باب غزوه تبوک.
5- خصائص العلویة ابو عبدالرحمن نسائى، ص19
6- سنن الترمذی ج 5 ص 302 تا 304 / سنن ترمذی، ج12، ص193
7- اصابه ابن حجر عسقلانى، ج2، ص507
8- صواعق محرقه ابن حجر مکى، باب 9، ص30 و 74
9- مستدرک حاکم نیشابورى،ج3، ص109 / المستدرک علی الصحیحین ج2، ص337
10- تاریخ الخلفا سیوطى،ص65
11- عقدالفرید/ ابن عبد ربه، ص194
12- استیعاب ابن عبدالبر، ج2، ص473
13- طبقات الکبرى، محمد بن سعد کاتب الواقدى
14- تفسیر مفاتیح الغیب، فخر رازى
15- تاریخ بغداد، خطیب بغدادى
16- سنن ابن ماجه ج 1 ص 208 / سنن ابن ماجه، ج1، ص128
17- مصنف ابن ابی شیبه، ج8، ص562
18- سنن کبری بیهقی، ج9، ص40
19- معجم الکبیر، طبرانی، ج4، ص4
نمونه هایی تصویری از سه کتاب صحیح بخاری و صحیح مسلم و مسند احمد بن حنبل:
صحیح بخاری.ج3.ص176
صحیح مسلم.ج4.ص1871
صحیح مسلم.ج4.ص1871
مسنداحمدبن حنبل.ج3.ص50
مسنداحمدبن حنبل.ج3.ص50
بحث دوّم: دلالت حدیث بر خلافت بلا فصل مولا علی (ع) چگونه است؟
منزلت های هارون در قرآن و تشابهات آن با ویژگی های امام علی (ع):
1. نبوّت:
« وَوَهَبْنا لَهُ مِنْ رَحْمَتِنا أَخاهُ هارُونَ نَبِيًّا » (مریم/53)
و ما از رحمت خويش به او (موسى عليه السلام)، برادرش هارون را ـ كه پيامبر بود ـ عطا كرديم.
توضیح: این تنها ویژگیست که هارون آن را داراست، ولی علی (ع) خیر. همانطور که در حدیث منزلت هم تصریح شد.
2. وزارت:
وزير كسى است كه بار سنگين مسئوليّت امير را بر دوش كشيده و متصدّى انجام آن شود.
« وَاجْعَلْ لي وَزيرًا مِنْ أَهْلي * هارُونَ أَخي » (طه/29و30)
و براى من از خاندانم وزيرى قرار بده، برادرم هارون را.
هم چنين:
« وَلَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ وَجَعَلْنا مَعَهُ أَخاهُ هارُونَ وَزيرًا » (قصص/34)
و هر آينه ما به موسى كتاب داديم و برادرش هارون را وزيرش قرار داديم.
توضیح: در روایتی از پیامبر (ص)، علی (ع) وزیر ایشان معرّفی شدند:
اسماء بنت عميس گويد:
از رسول خدا صلى اللّه عليه وآله شنيدم كه به درگاه الهى چنين عرضه مى داشت:
« اللهمّ إنّي أقول كما قال أخي موسى: اللهمّ اجعل لي وزيراً من أهلي أخي عليّاً، اشدد به أزري وأشركه في أمري كي نسبّحك كثيراً ونذكرك كثيراً، إنّك كنت بنا بصيراً. »
خداوندا! من همانى را به تو مى گويم كه برادرم موسى گفت: خدايا! براى من از خاندانم وزيرى قرار ده، برادرم على را، به وسيله او پشت مرا محكم دار، او را در كار من شريك كن تا تو را بسيار تسبيح كنيم و زياد به ياد تو باشيم كه تو به ما بينا هستى.
( تاريخ مدينة دمشق: ترجمه امام على عليه السلام، 1 / 120 و 121، حديث 147، الدرّ المنثور: 5 / 566، الرياض النضره: 3 / 118)
3 و 4. خلافت و جانشينى و اصلاح امور امّت:
« وَقالَ مُوسى لاَِخيهِ هارُونَ اخْلُفْني في قَوْمي وَأَصْلِحْ وَلا تَتَّبِعْ سَبيلَ الْمُفْسِدينَ » (اعراف/142)
و موسى به برادرش هارون گفت: در ميان قومم جانشين من باش و (امور آن ها را) اصلاح كن و از راه مفسدان پيروى نكن.
توضیح:
الف) در حدیث منزلت، پیامبر (ص) حضرت علی (ع) را مانند هارون دانست برای حضرت موسی (ع). امّا یک ویژگی را از ایشان برداشت. و آن مقام نبوّت بود.
((و چه بسا اگر بعد از پیامبر اسلام (ص) باز هم پیامبری قرار بود بیاید، آن شخص علی (ع) بود.
این جمله تصریح سخن پیامبر (ص) است که فرمود:
«اگر بنا بود كه پس از من پيغمبرى بيايد، يا على تو آن مى بودى.»))
(صحيح مسلم، ج 7، ص120 ; صحيح بخارى، ج 4، ص208 ; مسند احمد، ج 1 ص173 و ج 2، ص238)
پس علی (ع) فقط مقام نبوّتی را که حضرت هارون (ع) داشتند، دارا نبودند.
امّا با توجه به آیات، هارون مقام های دیگری هم داشت.
مثل: وزارت، خلافت، اصلاح امور امّت، برادری، مشارکت در رسالت، تکیه گاهی برای پیامبر زمان.
و طبق فرمایش پیامبر (ص)، علی (ع) واجد تمام این ویژگی ها بودند جز نبوّت.
بنابر این با توجه به آیه 142 سوره اعراف خلافت که از ویژگی های هارون بود، از ویژگی های علی (ع) هم بشمار می آید.
در این لینک می توانید تصریح پیامبر (ص) به خلافت علی (ع) را ببینید.
ب) زمانیکه پیامبر (ص) به جنگ تبوک رفت، شهر نیاز به جانشینی شایسته داشت. تا بتواند شهر را همچون پیامبر (ص) اداره کند. و از طرفی می توان این امکان را هم داد که ممکن بود پیامبر (ص) در آن جنگ شهید شوند.
و اگر می شدند، چه کسی خلیفه بود؟
ایشان چه کسی را بعنوان خلیفه خود معرفی کرده بودند؟؟؟
حضرت علی (ع).
5، 6 و 7. اخوت، مشاركت در رسالت، تكيه گاه محكم و پشتیبان:
چهارمين، پنجمين و ششمين مقام حضرت هارون از منظر قرآن، مقام خويشاوندى او با حضرت موسى عليه السلام است و اين كه هارون در رسالت حضرت موسى شريك بوده و تكيه گاه او بوده است.
« وَاجْعَلْ لي وَزيرًا مِنْ أَهْلي * هارُونَ أَخي * اشْدُدْ بِهِ أَزْري * وَأَشْرِكْهُ في أَمْري » (طه/31و33)
و براى من وزيرى از خاندانم قرار بده، برادرم هارون را. و او را تكيه گاه محكمى براى من قرار داده و در كار من شريك گردان.
توضیح:
الف) حدیثی در باره اخوّت علی (ع) با پیامبر (ص):
پیامبر (ص) فرمودند:
« يا على ، تو در دنيا و آخرت برادر منى »
(المستدرك - الحاكم النيسابوري - ج 3 - ص 14 و عمدة القاري - العيني - ج 2 - ص 147 و الاستيعاب - ابن عبد البر - ج 3 - ص 1098 و الجامع الصغير - جلال الدين السيوطي - ج 2 - ص 176 و تهذيب الكمال - المزي - ج 20 - ص 484)
ب) حضرت علی(ع)، نفس پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله است و در تمامى كمالات و مقامات آن جناب، به غير از نبوّت، شريك بود. اين همان مطلبى است كه پيامبر خدا (صلى اللّه عليه وآله) در آيه مباهله، حضرت على عليه السلام را به عنوان نفس و جان خود معرفى نمود. آن جا كه مى فرمايد:
« قُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَأَبْناءَكُمْ وَنِساءَنا وَنِساءَكُمْ وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَكُمْ » (آل عمران/61)
نمونه بارز مشارکت امیر المؤمنین (ع) در امر رسالت و کمک به ایشان، به خطر انداختن جان خویش در لیلة المبیت است.
ج) نمونه هایی از اینکه علی (ع) تکیه گاه و پشتیبان پیامبر (ص) بودند:
1- در جریان جنگ احد که بعضی اصحاب فرار کردند. ولی علی (ع) ماند و جانانه از پیامبر زمانش محافظت کرد.
2- در جریان جنگ احزاب که در سپاه پیامبر (ص) هیچکس جز علی (ع) حریف عمروبن عبدود نبود.
3- در جریان جنگ خیبر که ابتدا ابوبکر و عمر با لشکری بسوی قلعه یهودیان رفتند. ولی شکست خورده برگشتند و در پایان علی (ع) بدستور پیامبر به طرف قلعه رفت و مابقی جریان را می دانید ...